Hiện nay, Đồng bào DTTS trên địa bàn tỉnh sinh sống ở 33 xã, thị trấn thuộc 6 huyện; diện tích tự nhiên chiếm 48,4% so diện tích tự nhiên của tỉnh. Có 39 dân tộc thiểu số, đến cuối năm 2021 có 11.343 hộ, 41.445 người, chiếm khoảng 2,52% dân số toàn tỉnh, trong đó chủ yếu là 3 dân tộc Chăm, Bana, H’rê. Tỷ lệ hộ nghèo vùng dân tộc thiểu số (so với số hộ đồng bào DTTS) cuối năm 2021 là 60,8%. Trên địa bàn tỉnh có 1 huyện nghèo (huyện An Lão) và 22 xã thuộc khu vực III.
Theo báo cáo của UBND huyện An Lão, giai đoạn 2019 - 2021, Đảng bộ, chình quyền và nhân dân huyện An Lão đã tập trung mọi nỗ lực hoàn thành việc thực hiện dự án trọng điểm định canh, định cư tập trung xã An Dũng để thực hiện công trình dự án hồ chứa nước Đồng Mít. Trong đó đã bố trí chỗ ở ổn định cho 480 hộ với 1.709 nhân khẩu; diện tích đất đã giao là 21,02 ha đất ở, 55,97 ha đất trồng cây lúa nước, 349,5 ha đất trồng rừng sản xuất. Nhờ đó, đời sống người dân tại nơi ở mới đang dần ổn định. Việc giải quyết đền bù, giải phóng mặt bằng, thu hồi đất để thực hiện quy hoạch giao đất cho các tổ chức, DN thực hiện các chương trình, dự án trên địa bàn đã được địa phương triển khai theo đúng kế hoạch đăng ký sử dụng đất được cấp có thẩm quyền phê duyệt.
Bên cạnh đó, vẫn còn tồn tại một số khó khăn trong trong công tác quy hoạch, sắp xếp, bố trí, ổn định dân cư của huyện như vẫn còn tình trạng thiếu đất ở, đất sản xuất của đồng bào; hoạt động sản xuất sau khi sắp xếp, bố trí định canh, định cư ở một số nơi còn khó khăn, chưa ổn định; nguồn kinh phí của trung ương phân bổ cho địa phương thực hiện Dự án 1: Giảiquyết tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và MN là rất thấp, không đáp ứng được nhu cầu thực tế của địa phương…
Đoàn giám sát ghi nhận những nỗ lực của các cấp chính quyền huyện An Lão trong công tác quy hoạch, sắp xếp, bố trí, ổn định dân cư ở vùng đồng bào DTTS và miền núi, vùng đặc biệt khó khăn; đồng thời đề nghị huyện An Lão cần tham mưu phối hợp các cấp có thẩm quyền để sớm hoàn chỉnh địa giới hành chính của xã An Dũng cũng như triển khai cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ở, đất sản xuất cho người dân để đảm bảo quyền lợi cho người dân Ngoài ra, huyện cần rà soát điều chỉnh quy hoạch một số khu tái định cư khác trên địa bàn; chú trọng việc định cư phải thực hiện cùng với định canh; đồng thời có những giải pháp đồng bộ giải quyết tình hình thiếu đất ở, đất sản xuất trong vùng đồng bào DTTS trên địa bàn huyện, tạo điều kiện để đồng bào DTTS ổn định đời sống.
Trước khi làm việc với UBND huyện An Lão, Đoàn đã đi khảo sát thực tế đất ở, đất sản xuất tại khu tái định cư hồ chứa nước Đồng Mít, xã An Dũng.