Tín hiệu tích cực từ công tác bảo tồn rùa biển tại làng chài Nhơn Hải

Theo khảo sát của Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) vào năm 2010, Bình Định có các bãi rùa đẻ phân bố tại một số xã ven biển và đảo, trong đó xã Nhơn Hải (thành phố Quy Nhơn, Bình Định) có 2 địa điểm là bãi Hải Giang và bãi Hòn Khô. Tuy nhiên từ năm 2021 tại Nhơn Hải đã xuất hiện một bãi đẻ mới thứ 3 của rùa biển – đó là bãi biển trước khu dân cư của xã.

Theo thông tin từ Tổ chức cộng đồng (TCCĐ) bảo vệ nguồn lợi thủy sản xã Nhơn Hải cho biết, liên tiếp trong vòng chưa đầy nửa tháng đã có 2 lượt rùa biển lên bãi biển trước khu dân cư của xã Nhơn Hải để đẻ trứng với tổng số trứng là 205 quả (tối 21/5/2024, đẻ 103 trứng, tối 02/6/2024 đẻ 102 trứng).  Cá thể rùa biển này dài 0,94 m, chiều rộng mai rùa 0,86 m, ước nặng hơn 90 kg, thuộc loài Rùa Xanh, Vích (Chelonia mydas) - thuộc Nhóm “đang bị đe dọa” theo phân loại của IUCN, Phụ lục I của công ước CITES về cấm buôn bán vận chuyển quốc tế.

Theo anh Nguyễn Tôn Xuân Sáng, thành viên Tổ chức cộng đồng bảo vệ nguồn lợi thủy sản xã Nhơn hải cho biết, đêm 21/5, mưa to, bãi biển vắng người, chính vì vậy đã tạo điều kiện cho rùa mẹ lên bãi đẻ trứng. Còn trong những ngày đầu tháng sáu, bãi biển khá đông dân, rùa mẹ đã loanh quanh bơi kiếm ăn ở khu vực gần bờ, có đêm rùa mẹ đã lên bãi tìm chỗ đẻ nhưng vì người dân tập trung quá đông nên đã bò trở lại biển.
Ông Nguyễn Ngọc Nam, Phó Chủ tịch UBND xã Nhơn Hải cho biết ngày 01/6/2024 ở địa phương chức Lễ hội “Nhơn Hải – mùa rong mơ, biển xanh vẫy gọi” nên bà con và du khách quá đông, rùa không đẻ được, vì vậy tối 02/6, rùa lên lại bãi, chúng tôi đã rất vui mừng và nhanh chóng huy động các lực lượng ở địa phương hỗ trợ bảo vệ bãi đẻ rùa biển.

Cả hai ổ trứng rùa đều đẻ ở gần mép nước nên anh Sáng và các thành viên TCCĐ đã nhanh chóng di dời ổ trứng rùa đến nơi an toàn tại khu vực khoanh vùng bảo vệ bãi đẻ rùa biển, cách mép biển 70 m. Từ khi trứng được đẻ đến khi nở có thời gian dao động từ 60 đến 75 ngày tùy theo điều kiện thời tiết và nhiệt độ. “Rút kinh nghiệm lần 1, trước khi hỗ trợ rùa mẹ trở lại biển, lần này TCCĐ xã Nhơn Hải đã bấm thẻ rùa biển với số hiệu VN 1078 để thuận tiện theo dõi và bảo vệ  rùa mẹ trong mùa sinh sản” - Anh Sáng thông tin thêm.
Xã bán đảo Nhơn Hải được thiên nhiên ưu đãi với hệ sinh thái đa dạng. Nhiều rạn san hô và thảm rong tảo – cỏ biển, các loại cá rạn, tôm hùm, nhím biển, sao biển… Hơn thế, đây cũng là nơi xuất hiện loài rùa biển đến kiếm ăn, lên bãi đẻ trứng. Khu vực từ đảo Hòn Khô Lớn đến Hang Yến là nơi có rạn san hô sống bao phủ (diện tích rạn khoảng 36ha) với nhiều loại san hô cứng, san hô mềm, đa dạng về hình thái tạo nên cảnh quan kỳ thú dưới nước. Đây là nguồn tài nguyên đa dạng sinh học quý giá, đồng thời còn có giá trị cảnh quan để phát triển du lịch.
Được biết năm 2021, liên tiếp từ tháng 6 - 9, bãi biển xã Nhơn Hải có 5 lượt rùa biển lên bờ đẻ tổng cộng 476 quả trứng. Tổ chức cộng đồng bảo vệ nguồn lợi thủy sản xã Nhơn Hải đã tham gia bảo vệ. Kết quả có 3/5 ổ trứng đã nở thành công với tỉ lệ nở đạt 54% với 150 cá thể rùa con về biển an toàn.

Ông Nguyễn Ngọc Nam, Phó chủ tịch UBND xã Nhơn Hải cho biết, sau gần 3 năm (kể từ năm 2021), rùa biển quay lại đẻ trứng tại bãi biển trước khu dân cư xã Nhơn Hải, bà con nhân dân ở địa phương vô cùng phấn khởi. Để bảo tồn bãi đẻ rùa biển, hiện nay UBND xã đang duy trì công tác bảo vệ rùa khi rùa lên sinh sản ở bãi biển của xã, tiếp tục khoanh vùng bảo vệ nghiệm ngặt khu vực biển Hòn Khô Nhỏ với diện tích 12,043 ha. Đồng thời, trong thời gian tới xã tiếp tục tuyên truyền vận động nhân dân phát hiện rùa lên bãi thì báo cáo kịp thời cho chính quyền và Tổ chức cộng đồng để bảo vệ rùa đẻ. Bên cạnh đó chúng tôi chỉ đạo giữ gìn nghiêm ngoặc khi vực ấp trứng để bảo vệ cho ổ trứng đến lúc nở thành công.
Hiện nay, đề án phát triển du lịch cộng đồng xã Nhơn Hải đã được UBND tỉnh phê duyệt vào tháng 3/2024. Tham quan bãi đẻ rùa biển là một trong những loại hình du lịch sinh thái biển được tỉnh quan tâm định hướng phát triển và đã đưa vào nhiệm vụ quy hoạch khu vực bảo tồn bãi đẻ rùa biển gắn với phát triển du lịch trên địa bàn xã.
Theo bà Bùi Thị Thu Hiền, chuyên gia bảo tồn rùa biển của IUCN cho biết một đặc điểm thú vị của loài rùa biển là, rùa cái trưởng thành và thành thục sinh sản bơi hơn 600 dặm quay trở lại đúng nơi chúng từng được sinh ra và thả về biển để đẻ trứng sau khoảng 20 – 30 năm. “Sau đó rùa mẹ sẽ kiếm ăn ở khu vực gần bờ chủ yếu ở khu vực rạn san hô để quay lại bãi biển để đẻ theo chu kỳ sinh sản 3-5 năm. Và mỗi mùa sinh sản sẽ đẻ từ  2 đến 5 lần. Khả năng bạn rùa kể trên có thể quay lại đẻ lần 3-4-5 nữa. Vì đây là khu dân cư nên địa phương cần tạo môi trường thuận lợi cho rùa đẻ trứng. Các loài rùa biển thường đến bờ để làm ổ vào ban đêm. Mặc dù chúng nhìn rất kém khi ra khỏi môi trường nước, rùa biển cái trưởng thành vẫn có thể phân biệt được sự chuyển động và ánh sáng. Do đó các tác động từ môi trường có thể làm chúng bị gián đoạn quá trình đẻ trứng. Cách tốt nhất để tránh tác động đến quá trình đẻ trứng của rùa là không sử dụng đèn pin hoặc đèn flash máy ảnh/ video khi ở trên bãi biển vào ban đêm. Nếu bắt buộc phải sử dụng đèn, hãy đặt một miếng lọc màu đỏ trên đèn pin vì mắt của rùa biển ít nhạy cảm với các bước sóng ánh sáng dài (lớn hơn 600 nm, màu đỏ). Nếu nhìn thấy một con rùa cái sắp lên bờ, ngay lập tức tắt tất cả các đèn và không di chuyển. Chờ cho đến khi con rùa đã di chuyển lên bãi biển và đã bắt đầu đào.”.
Hiện tượng rùa biển quay trở lại và đẻ trứng tại bãi biển xã Nhơn Hải cho thấy những dấu hiệu tích cực trong việc bảo vệ nguồn lợi thủy sản của cộng đồng và chính quyền địa phương, thể hiện ý thức bảo tồn thiên nhiên nói chung và rùa biển nói riêng đã được lan tỏa tích cực trong cộng đồng tại Bình Định.