Tiến tới chấm dứt bệnh sốt rét trên phạm vi toàn cầu

Trong bối cảnh tỷ lệ bệnh sốt rét trên thế giới đang có xu hướng giảm, đặc biệt là Việt Nam đang hướng đến mục tiêu loại trừ sốt rét (malaria elimination) vào năm 2030, chủ để ngày Thế giới phòng chống sốt rét (World Malaria Day) năm nay nhằm thúc đẩy các quốc gia tái đầu tư vào các biện pháp can thiệp đã được chứng minh, tái hình dung các chiến lược của mình để vượt qua những trở ngại hiện tại và khơi dậy lại những nỗ lực chung của các quốc gia và cộng đồng để đẩy nhanh tiến độ chấm dứt bệnh sốt rét.
Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cảnh báo vào những năm 1960s nhờ chiến lược tiêu diệt sốt rét (malaria eradication) bệnh sốt rét đang giảm dần, tuy nhiên ngay sau đó những nỗ lực tiêu diệt sốt rét bị từ bỏ đến năm 1969 bệnh sốt rét tái bùng phát trên phạm vi toàn cầu cướp đi hàng triệu mạng sống. Sau đó thế giới phải mất 30 năm để chống lại căn bệnh chết người này, đừng để lịch sử lặp lại.
Tại Việt Nam, bệnh sốt rét “quay trở lại” vào đầu những năm 1990s làm hàng ngàn người chết mỗi năm, sau đó phải chuyển các biện pháp chiến lược tiêu diệt sốt rét sang phòng chống sốt rét (malaria control) đạt được những thành quả tích cực trong việc khống chế dịch, giảm mắc và giảm chết sốt rét. Hiện nay, Việt Nam đang phấn đấu loại trừ bệnh sốt rét vào năm 2030 nhưng nếu chủ quan và không đầu tư thích đáng dịch bệnh sốt rét có thể tái bùng phát bất cứ lúc nào.
Theo WHO, cộng đồng toàn cầu đã tái cam kết phòng chống sốt rét vào cuối những năm 1990s và kết quả là ước tính đã ngăn ngừa được 2,2 tỷ ca mắc và 12,7 triệu ca tử vong do sốt rét trong hơn hai thập kỷ nhưng sau nhiều năm liên tục giảm, tiến trình đã bị đình trệ. Ngày nay, sốt rét cướp đi sinh mạng của khoảng 1 người mỗi phút với hầu hết các ca tử vong xảy ra ở khu vực châu Phi của WHO.
Thành quả phòng chống sốt rét trong nhiều thập kỷ đang bị đe dọa bởi các sự kiện thời tiết khắc nghiệt, xung đột, tình trạng khẩn cấp về nhân đạo và căng thẳng kinh tế đang làm gián đoạn các nỗ lực kiểm soát bệnh sốt rét ở nhiều quốc gia có bệnh sốt rét lưu hành làm hàng chục triệu người không được tiếp cận các dịch vụ cần thiết để phòng ngừa, phát hiện và điều trị bệnh. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh sốt rét có thể nhanh chóng tiến triển nặng hoặc ác tính và tử vong.
WHO khuyến cáo đã đến lúc tái cam kết chấm dứt bệnh sốt rét (to recommit to ending malaria). Chúng ta có kiến ​​thức, công cụ cứu sống cùng các phương pháp phòng ngừa, xét nghiệm và điều trị có mục tiêu để đánh bại căn bệnh này. Chúng ta biết cách chấm dứt bệnh sốt rét, sự lựa chọn là của chúng ta hành động ngay bây giờ hoặc có nguy cơ mất đi vị thế. Chấm dứt bệnh sốt rét không chỉ là một mệnh lệnh y tế mà còn là một khoản đầu tư vào một tương lai công bằng hơn, an toàn hơn và thịnh vượng hơn cho mọi quốc gia.
Nhân Ngày Thế giới phòng chống sốt rét năm 2025 các quốc gia hãy tái đầu tư, tái hình dung và phát động lại để tiến tới chấm dứt bệnh sốt rét.