Phát huy tín ngưỡng thờ Hùng Vương trong bối cảnh kỷ nguyên số

 

Tục thờ Hùng Vương – Dấu ấn lịch sử và văn hóa
Theo truyền thuyết, các Vua Hùng là những người đầu tiên dựng nước Văn Lang – nhà nước sơ khai của dân tộc Việt Nam. Với ý nghĩa sâu sắc đó, hằng năm, ngày Giỗ Tổ Hùng Vương (10/3 Âm lịch) được nhân dân cả nước coi là dịp trọng đại, thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”. Không chỉ mang ý nghĩa tâm linh, tín ngưỡng này còn là minh chứng cho bản sắc văn hóa bền vững của dân tộc khi được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2012.
Trong định hướng xây dựng con người mới, văn hóa truyền thống của Bình Định, chúng ta cần xem tín ngưỡng thờ cúng các vua Hùng chính là sự kết nối giữa quá khứ và hiện tại. Tục thờ Hùng Vương không chỉ là sự hoài niệm về quá khứ mà còn là cầu nối giữa truyền thống và hiện đại. Hàng năm, hàng triệu người dân từ khắp mọi miền đất nước về dâng hương tại Đền Hùng (Phú Thọ), tạo nên một không gian linh thiêng và đoàn kết cộng đồng. Các nghi lễ như rước kiệu, dâng hương, tế lễ đều mang đậm bản sắc văn hóa Việt, giúp thế hệ trẻ hiểu về cội nguồn dân tộc.
Không chỉ nổi tiếng với lịch sử hào hùng của nghĩa quân Tây Sơn, Bình Định còn là vùng đất giàu bản sắc văn hóa, trong đó có tín ngưỡng thờ Hùng Vương – một truyền thống được người dân gìn giữ như lời tri ân với tổ tiên và cội nguồn dân tộc.
Dù không có di tích Đền Hùng như ở tỉnh Phú Thọ, nhưng người dân Bình Định vẫn duy trì các nghi lễ thờ cúng Vua Hùng như một phần trong đời sống văn hóa, tâm linh. Tín ngưỡng này không chỉ là sự hoài niệm về quá khứ mà còn là cầu nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa tinh thần yêu nước và trách nhiệm giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
Trong định hướng xây dựng con người mới và phát triển văn hóa truyền thống, Bình Định xác định việc bảo tồn và phát huy tín ngưỡng thờ Hùng Vương là một trong những yếu tố quan trọng. Hằng năm, vào dịp Giỗ Tổ Hùng Vương (10/3 Âm lịch), tỉnh tổ chức nhiều hoạt động văn hóa đặc sắc. Tiêu biểu là lễ dâng hương tại tượng đài Quốc Tổ Hùng Vương tại Trường THPT Hùng Vương, TP. Quy Nhơn, với sự tham dự của lãnh đạo địa phương, thầy cô và học sinh. Ngoài ra, các khu dân cư, làng xã cũng tổ chức lễ tế, rước kiệu, dâng hương nhằm tăng cường gắn kết cộng đồng, cầu mong một năm bình an và phát triển.
Đặc biệt, nhiều địa phương còn tổ chức hoạt động giới thiệu văn hóa ẩm thực truyền thống như bánh ít lá gai, nem chợ Huyện, bánh hỏi lòng heo... tạo nên không gian trải nghiệm văn hóa đặc sắc, thu hút đông đảo người dân tham gia.
Tín ngưỡng thờ Hùng Vương tại Bình Định vì thế không chỉ là sợi dây kết nối với lịch sử, mà còn là nền tảng để giáo dục truyền thống và hun đúc tinh thần dân tộc cho thế hệ trẻ.
 Bảo tồn tín ngưỡng Hùng Vương gắn với chuyển đổi số và du lịch
Việc lồng ghép biểu diễn võ cổ truyền tại các điểm thờ tự cũng là hướng đi tiềm năng, góp phần tạo điểm nhấn du lịch mang đậm bản sắc Bình Định. Ngoài ra, cần đẩy mạnh liên kết với các địa phương có tín ngưỡng Hùng Vương phát triển như Phú Thọ, TP.HCM để tổ chức giao lưu văn hóa, tạo sự lan tỏa trên phạm vi toàn quốc.
Việc hiện đại hóa tín ngưỡng Hùng Vương không chỉ giúp bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống mà còn mở ra nhiều cơ hội phát triển du lịch, nâng cao vị thế văn hóa – du lịch của Bình Định trong thời đại số.
Bước vào thời đại công nghệ 4.0, việc bảo tồn và phát huy giá trị của tín ngưỡng thờ Hùng Vương cũng có nhiều đổi mới. Nhờ sự hỗ trợ của công nghệ số, các hoạt động tôn vinh các Vua Hùng ngày càng phong phú và tiếp cận rộng rãi hơn: Trước hết là số hóa tư liệu, các di tích lịch sử, câu chuyện về các Vua Hùng được số hóa dưới dạng tài liệu, phim tài liệu, podcast giúp người dân dễ dàng tiếp cận thông tin qua internet. Thứ đến là tổ chức lễ hội trực tuyến, như trong bối cảnh đại dịch Covid-19 của vài năm trước, nhiều hình thức dâng hương trực tuyến, tham quan ảo di tích Đền Hùng đã ra đời, giúp người dân vẫn có thể thể hiện lòng thành kính dù ở xa. Tiếp theo là cần phát triển, ứng dụng công nghệ thực tế ảo (VR) và thực tế tăng cường (AR), việc làm này sẽ giúp tái hiện không gian di tích Đền Hùng, mang đến trải nghiệm chân thực cho người xem, đặc biệt hữu ích với thế hệ trẻ. Cuối cùng là cần phát huy vai trò của mạng xã hội và truyền thông số, các nền tảng như YouTube, Facebook, TikTok giúp phổ biến các giá trị văn hóa, đưa tín ngưỡng thờ Hùng Vương đến gần hơn với cộng đồng trong và ngoài nước.
Đối với Bình Định hiện nay, công tác ứng dụng công nghệ số để phát huy giá trị tín ngưỡng là mối quan tâm hàng đầu trong công tác bảo tồn và phát huy di sản văn hóa Quốc gia tại địa phương. Nhằm thích ứng với thời đại công nghệ, Bình Định cũng có nhiều hoạt động đổi mới trong việc bảo tồn, quảng bá  và phát huy giá trị tín ngưỡng thờ Hùng Vương tại Bình Định. Để thực hiện điều ấy, thiết nghĩ chúng ta cần quan tâm tổ chức livestream lễ dâng hương tại  các địa có tổ chức lễ tế Quốc tổ trên các nền tảng mạng xã hội như Facebook, YouTube, giúp người dân cả nước có thể theo dõi trực tuyến. Phát triển du lịch số gắn liền với du lịch, nhiều công ty du lịch tại Bình Định đã áp dụng hình thức tham quan di tích trực tuyến, giúp du khách trải nghiệm không gian thờ Hùng Vương mà không cần phải đến tận nơi.
Trong xu hướng phát triển du lịch bền vững cần xem việc phát huy giá trị của tín ngưỡng thờ Hùng Vương – Động lực phát triển du lịch văn hóa Bình Định. Ngoài việc cần thiết đầu tư xây dựng đền thờ Quốc tổ Hùng Vương, chính quyền địa phương cần có chủ trương thúc đẩy việc thờ cúng Hùng vương thông qua việc xác lập các ban thờ, thần vị Hùng vương trong các công trình đình miếu do địa phương là chủ đầu tư. Bên cạnh đó, Bình Định cần hướng đến việc kết hợp tín ngưỡng thờ Hùng Vương với phát triển du lịch văn hóa – tâm linh. Một số hướng đi tiềm năng gồm: Xây dựng tour du lịch tâm linh kết hợp tham quan các di tích lịch sử như địa điểm có thờ Quốc Tổ Hùng Vương, Đàn tế Trời đất Tây Sơn, Bảo tàng Quang Trung. Trong quá trình tổ chức các tuyến điểm cần kết hợp võ thuật truyền thống và tín ngưỡng, tổ chức các sự kiện biểu diễn võ cổ truyền tại các địa điểm thờ cúng Hùng Vương, tạo điểm nhấn thu hút du khách. Liên kết với các địa phương khác có tín ngưỡng thờ Hùng Vương mạnh như Phú Thọ, TP.HCM để tổ chức các hoạt động giao lưu văn hóa.
Sự kết hợp giữa công nghệ và truyền thống chính là chìa khóa để tín ngưỡng thờ Hùng Vương không chỉ được bảo tồn mà còn phát triển mạnh mẽ hơn trong đời sống tinh thần của người Việt hôm nay và mai sau.