Văn hóa Bình Định trên hành trình kiến tạo định vị mới
Trong dòng chảy chuyển động mạnh mẽ của cải cách hành chính và tái cấu trúc địa phương, kế hoạch sáp nhập Bình Định và Gia Lai để hình thành một đơn vị hành chính mới đang mở ra kỳ vọng về một bước ngoặt phát triển. Thế nhưng, bên cạnh kỳ vọng là những trăn trở sâu xa. Với người dân Bình Định, điều lo ngại không chỉ là sự thay đổi về địa danh, mà là viễn cảnh một bản sắc văn hóa – từng được bồi đắp qua bao thế hệ – có thể bị phai mờ giữa không gian hành chính mới. Bình Định không chỉ là một cái tên trên bản đồ
Từ một kỳ vọng…
Đó là một miền ký ức văn hóa sống động, nơi hội tụ tinh thần thượng võ, nghệ thuật dân gian đặc sắc, tín ngưỡng nông – ngư nghiệp lâu đời và một cộng đồng cư dân gắn bó sâu sắc với cội nguồn. Trên hành trình sáp nhập, vấn đề không phải là giữ lại một tên gọi địa lý, mà là kiến tạo một định vị mới cho văn hóa Bình Định: để “Bình Định” sống tiếp, không chỉ trong tâm thức, mà trong chiến lược phát triển, đặc biệt là lĩnh vực du lịch văn
…đến giá trị cốt lõi của văn hóa Bình Định - Ký ức không thể thay thế
Bình Định từ lâu đã được xác lập trong tâm thức người Việt như vùng đất của võ đạo, của hát bội, của lễ hội làng cổ kính và những giá trị cộng đồng bền vững. Tinh thần thượng võ không chỉ hiện diện trong những thế võ trứ danh, mà còn thấm đẫm trong hệ thống giá trị đạo đức – nơi trung hiếu, chính trực, kiên cường là chuẩn mực sống. Hát bội Bình Định, với sự kết hợp độc đáo giữa ca, diễn và võ, không chỉ là nghệ thuật biểu diễn mà còn là lễ vật dâng thần linh trong các dịp tế lễ. Những đêm tuồng nơi sân đình, ánh đèn dầu lập lòe soi bóng các nhân vật trong các vở tuồng cổ của Nguyễn Diêu, Đào Tấn đã trở thành không gian giao thoa giữa nghệ thuật và tín ngưỡng.
Không kém phần đặc biệt là hát bả trạo – hình thức múa hát tập thể mô phỏng cảnh chèo thuyền, gắn liền với đời sống ngư dân và lễ hội Cầu ngư. Ở đó, mỗi động tác không chỉ mang ý nghĩa nghệ thuật mà còn là biểu tượng tín ngưỡng, thể hiện sự gắn bó giữa con người và biển cả, giữa cá nhân và cộng đồng. Tất cả những yếu tố ấy không thể bị “hòa tan” hay bị xem là “văn hóa vùng cũ” sau sáp nhập. Bởi lẽ, đó là những di sản sống, đã bám rễ trong tâm hồn người dân và định danh vùng đất Bình Định trong suốt chiều dài lịch sử.
Phát huy thương hiệu văn hóa Bình Định trong không gian tỉnh mới
Trong bối cảnh một tỉnh mới được hình thành, thương hiệu văn hóa Bình Định cần được phát huy như một thực thể văn hóa – không chỉ để bảo lưu mà để phát triển. Tên gọi “Bình Định” không nên biến mất, mà cần tiếp tục xuất hiện trong các sự kiện, sản phẩm, không gian công cộng như “Liên hoan võ cổ truyền Bình Định”, “Tuần lễ hát bội Bình Định”, “Không gian văn hóa Bình Định” “Không gian văn hóa hát bội Bình Định” tại các địa phương của tỉnh Gia Lai mới. Đây không chỉ là hình thức giữ tên, mà là cách thiết lập ký ức có chủ đích trong lòng cộng đồng mới hình thành. Bên cạnh đó, việc xác lập các làng nghề, đoàn nghệ thuật tuồng, võ đường là “vùng di sản đặc thù” cần được cụ thể hóa trong quy hoạch phát triển của tỉnh mới. Điều này không chỉ là bảo tồn mà còn là khởi điểm cho các mô hình du lịch văn hóa dựa trên đặc trưng vùng miền. Du khách đến với tỉnh hợp nhất phải có cơ hội chạm vào “vùng ký ức Bình Định” – nơi hội tụ những tinh hoa võ học, nghệ thuật, ẩm thực, tín ngưỡng đặc trưng. Giữ gìn thương hiệu Bình Định không phải là hoài niệm cố hữu, mà là khẳng định tầm vóc của một không gian văn hóa có khả năng lan tỏa, có giá trị phát triển.
Kết nối ký ức với du lịch- Hướng phát triển bền vững
Văn hóa chỉ thực sự sống khi nó được kết nối với đời sống hiện tại. Trong giai đoạn hậu sáp nhập, việc chuyển hóa các ký ức văn hóa Bình Định thành tài nguyên du lịch bền vững là bước đi cần thiết và cấp bách. Những trải nghiệm như “Một ngày học võ Bình Định với võ sư làng nghề”, “Tập làm nghệ sĩ tuồng tại Học bộ đình”, “Thực hành hát bả trạo cùng ngư dân miền biển”… không chỉ tạo điểm nhấn du lịch mà còn là cách để đưa di sản vào đời sống. Không gian các làng tuồng, làng võ có thể trở thành “làng du lịch văn hóa Bình Định”, nơi cộng đồng địa phương trực tiếp tham gia vận hành, nghệ nhân truyền nghề, du khách trải nghiệm. Văn hóa như vậy không còn là đối tượng bảo tồn, mà trở thành nguồn lực sinh kế và nhận diện thương hiệu cho cả một vùng đất.
Trong thời đại số, văn hóa Bình Định cũng cần được số hóa và lan tỏa trên nền tảng công nghệ. Các dự án phim hoạt hình tuồng cổ, trò chơi điện tử về võ thuật Bình Định, sách tranh dân gian, tour du lịch thực tế ảo theo dấu các lễ hội... là những mô hình có thể đưa Bình Định vượt khỏi không gian địa lý, đến với cộng đồng trong và ngoài nước. Khi ký ức trở thành trải nghiệm, khi truyền thống được số hóa, văn hóa Bình Định sẽ không chỉ còn là “vùng cũ”, mà là vùng sống động trong nhận thức hiện đại.
Định vị văn hóa Bình Định như một vùng ký ức trọng điểm của tỉnh mới
Tỉnh mới được hình thành sau sáp nhập không thể là một cấu trúc hành chính trừu tượng. Nó cần có ký ức, có linh hồn, có trầm tích để phát triển bền vững. Trong đó, Bình Định với lịch sử, bản sắc và cộng đồng đặc thù cần được định danh rõ như một vùng ký ức trọng điểm. Các bản đồ văn hóa, festival định kỳ, không gian trưng bày, hành trình du lịch theo tuyến “di sản Bình Định” là những thiết chế cần thiết để ký ức ấy không bị lãng quên. Tự hào là người Bình Định không nên là nỗi hoài nhớ, mà là nền tảng cho sự hội nhập của chính vùng đất ấy trong một hệ thống hành chính rộng lớn hơn.
Sáp nhập hành chính là bước đi cần thiết để phát triển, đó là cơ hội để các vùng văn hóa khẳng định giá trị sâu bền trong không gian đa dạng mới. Bình Định, với tất cả chiều sâu văn hóa – từ võ đạo đến nghệ thuật, từ tín ngưỡng đến cộng đồng – cần được giữ gìn không chỉ như một phần lịch sử, mà như một thương hiệu văn hóa sống, một ký ức cộng đồng có khả năng phát triển. Giữ tên gọi là một biểu hiện, nhưng giữ lấy hồn cốt mới là hành động thực chất. Đó không chỉ là sứ mệnh của người Bình Định, mà là lựa chọn văn minh của toàn xã hội trong tiến trình hội nhập, để từ đó, Bình Định không chỉ hiện diện như một miền đất cũ, mà như một biểu tượng văn hóa Việt trong thời kỳ mới.
Đó là một miền ký ức văn hóa sống động, nơi hội tụ tinh thần thượng võ, nghệ thuật dân gian đặc sắc, tín ngưỡng nông – ngư nghiệp lâu đời và một cộng đồng cư dân gắn bó sâu sắc với cội nguồn. Trên hành trình sáp nhập, vấn đề không phải là giữ lại một tên gọi địa lý, mà là kiến tạo một định vị mới cho văn hóa Bình Định: để “Bình Định” sống tiếp, không chỉ trong tâm thức, mà trong chiến lược phát triển, đặc biệt là lĩnh vực du lịch văn
…đến giá trị cốt lõi của văn hóa Bình Định - Ký ức không thể thay thế
Bình Định từ lâu đã được xác lập trong tâm thức người Việt như vùng đất của võ đạo, của hát bội, của lễ hội làng cổ kính và những giá trị cộng đồng bền vững. Tinh thần thượng võ không chỉ hiện diện trong những thế võ trứ danh, mà còn thấm đẫm trong hệ thống giá trị đạo đức – nơi trung hiếu, chính trực, kiên cường là chuẩn mực sống. Hát bội Bình Định, với sự kết hợp độc đáo giữa ca, diễn và võ, không chỉ là nghệ thuật biểu diễn mà còn là lễ vật dâng thần linh trong các dịp tế lễ. Những đêm tuồng nơi sân đình, ánh đèn dầu lập lòe soi bóng các nhân vật trong các vở tuồng cổ của Nguyễn Diêu, Đào Tấn đã trở thành không gian giao thoa giữa nghệ thuật và tín ngưỡng.
Không kém phần đặc biệt là hát bả trạo – hình thức múa hát tập thể mô phỏng cảnh chèo thuyền, gắn liền với đời sống ngư dân và lễ hội Cầu ngư. Ở đó, mỗi động tác không chỉ mang ý nghĩa nghệ thuật mà còn là biểu tượng tín ngưỡng, thể hiện sự gắn bó giữa con người và biển cả, giữa cá nhân và cộng đồng. Tất cả những yếu tố ấy không thể bị “hòa tan” hay bị xem là “văn hóa vùng cũ” sau sáp nhập. Bởi lẽ, đó là những di sản sống, đã bám rễ trong tâm hồn người dân và định danh vùng đất Bình Định trong suốt chiều dài lịch sử.
Phát huy thương hiệu văn hóa Bình Định trong không gian tỉnh mới
Trong bối cảnh một tỉnh mới được hình thành, thương hiệu văn hóa Bình Định cần được phát huy như một thực thể văn hóa – không chỉ để bảo lưu mà để phát triển. Tên gọi “Bình Định” không nên biến mất, mà cần tiếp tục xuất hiện trong các sự kiện, sản phẩm, không gian công cộng như “Liên hoan võ cổ truyền Bình Định”, “Tuần lễ hát bội Bình Định”, “Không gian văn hóa Bình Định” “Không gian văn hóa hát bội Bình Định” tại các địa phương của tỉnh Gia Lai mới. Đây không chỉ là hình thức giữ tên, mà là cách thiết lập ký ức có chủ đích trong lòng cộng đồng mới hình thành. Bên cạnh đó, việc xác lập các làng nghề, đoàn nghệ thuật tuồng, võ đường là “vùng di sản đặc thù” cần được cụ thể hóa trong quy hoạch phát triển của tỉnh mới. Điều này không chỉ là bảo tồn mà còn là khởi điểm cho các mô hình du lịch văn hóa dựa trên đặc trưng vùng miền. Du khách đến với tỉnh hợp nhất phải có cơ hội chạm vào “vùng ký ức Bình Định” – nơi hội tụ những tinh hoa võ học, nghệ thuật, ẩm thực, tín ngưỡng đặc trưng. Giữ gìn thương hiệu Bình Định không phải là hoài niệm cố hữu, mà là khẳng định tầm vóc của một không gian văn hóa có khả năng lan tỏa, có giá trị phát triển.
Kết nối ký ức với du lịch- Hướng phát triển bền vững
Văn hóa chỉ thực sự sống khi nó được kết nối với đời sống hiện tại. Trong giai đoạn hậu sáp nhập, việc chuyển hóa các ký ức văn hóa Bình Định thành tài nguyên du lịch bền vững là bước đi cần thiết và cấp bách. Những trải nghiệm như “Một ngày học võ Bình Định với võ sư làng nghề”, “Tập làm nghệ sĩ tuồng tại Học bộ đình”, “Thực hành hát bả trạo cùng ngư dân miền biển”… không chỉ tạo điểm nhấn du lịch mà còn là cách để đưa di sản vào đời sống. Không gian các làng tuồng, làng võ có thể trở thành “làng du lịch văn hóa Bình Định”, nơi cộng đồng địa phương trực tiếp tham gia vận hành, nghệ nhân truyền nghề, du khách trải nghiệm. Văn hóa như vậy không còn là đối tượng bảo tồn, mà trở thành nguồn lực sinh kế và nhận diện thương hiệu cho cả một vùng đất.
Trong thời đại số, văn hóa Bình Định cũng cần được số hóa và lan tỏa trên nền tảng công nghệ. Các dự án phim hoạt hình tuồng cổ, trò chơi điện tử về võ thuật Bình Định, sách tranh dân gian, tour du lịch thực tế ảo theo dấu các lễ hội... là những mô hình có thể đưa Bình Định vượt khỏi không gian địa lý, đến với cộng đồng trong và ngoài nước. Khi ký ức trở thành trải nghiệm, khi truyền thống được số hóa, văn hóa Bình Định sẽ không chỉ còn là “vùng cũ”, mà là vùng sống động trong nhận thức hiện đại.
Định vị văn hóa Bình Định như một vùng ký ức trọng điểm của tỉnh mới
Tỉnh mới được hình thành sau sáp nhập không thể là một cấu trúc hành chính trừu tượng. Nó cần có ký ức, có linh hồn, có trầm tích để phát triển bền vững. Trong đó, Bình Định với lịch sử, bản sắc và cộng đồng đặc thù cần được định danh rõ như một vùng ký ức trọng điểm. Các bản đồ văn hóa, festival định kỳ, không gian trưng bày, hành trình du lịch theo tuyến “di sản Bình Định” là những thiết chế cần thiết để ký ức ấy không bị lãng quên. Tự hào là người Bình Định không nên là nỗi hoài nhớ, mà là nền tảng cho sự hội nhập của chính vùng đất ấy trong một hệ thống hành chính rộng lớn hơn.
Sáp nhập hành chính là bước đi cần thiết để phát triển, đó là cơ hội để các vùng văn hóa khẳng định giá trị sâu bền trong không gian đa dạng mới. Bình Định, với tất cả chiều sâu văn hóa – từ võ đạo đến nghệ thuật, từ tín ngưỡng đến cộng đồng – cần được giữ gìn không chỉ như một phần lịch sử, mà như một thương hiệu văn hóa sống, một ký ức cộng đồng có khả năng phát triển. Giữ tên gọi là một biểu hiện, nhưng giữ lấy hồn cốt mới là hành động thực chất. Đó không chỉ là sứ mệnh của người Bình Định, mà là lựa chọn văn minh của toàn xã hội trong tiến trình hội nhập, để từ đó, Bình Định không chỉ hiện diện như một miền đất cũ, mà như một biểu tượng văn hóa Việt trong thời kỳ mới.
Tác giả bài viết: Võ Minh Hải (Trường Đại học Quy Nhơn)
Ý kiến bạn đọc
Bạn cần đăng nhập với tư cách là Thành viên chính thức để có thể bình luận
Những tin mới hơn
Những tin cũ hơn
