DI TÍCH CHI BỘ CỬU LỢI – “ĐỊA CHỈ ĐỎ” GIÁO DỤC TRUYỀN THỐNG CÁCH MẠNG CHO THẾ HỆ TRẺ
Nhà Lưu niệm Chi Bộ Cửu Lợi (Tam Quan Nam, Hoài Nhơn) là nơi lưu giữ những tư liệu, hình ảnh, hiện vật liên quan đến các đảng viên kiên cường của Chi bộ Cửu Lợi, của Đảng bộ Hoài Nhơn trong những ngày đầu thành lập Đảng. Nơi đây còn là “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống cách mạng cho nhân dân trong tỉnh, đặc biệt là thế hệ trẻ.
Các cuộc đấu tranh của nhân dân Bình Định cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX đã góp phần đẩy xã hội thuộc địa nửa phong kiến Việt Nam lún sâu vào cơn khủng hoảng trầm trọng. Những năm 1923 – 1925, một số chiến sĩ yêu nước Hoài Nhơn, Tuy Phước, Quy Nhơn, An Nhơn... hưởng ứng phong trào đòi cải cách dân chủ, lập một số hội đoàn, ít nhiều đã có tác dụng động viên, cổ vũ tinh thần đấu tranh của quần chúng.
Từ năm 1925 -1927, phong trào nông dân đứng lên chống cường hào xâm chiếm ruộng đất công, chống sưu cao thuế nặng... xảy ra ở Hoài Nhơn, Phù Mỹ, Bình Khê, An Nhơn, Phù Cát... Đó là bước chuẩn bị cần thiết cho chủ nghĩa Mác – Lênin thâm nhập vào các tầng lớp nhân dân yêu nước địa phương một cách thuận lợi.
Sau một thời gian (1926-1927), tích cực đi tìm các tổ chức cách mạng ở nhiều nơi (Quy Nhơn, Huế, Vinh, Nam Định, Sài Gòn), đồng chí Nguyễn Trân đã bắt được liên lạc với Kỳ bộ Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội Nam kỳ, tại Sài Gòn. Tháng 2.1928, Kỳ bộ Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội Nam kỳ phái đồng chí Phan Trọng Quảng đến Cửu Lợi (Tam Quan Nam, Hoài Nhơn), giúp địa phương tổ chức thành lập Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội, tại nhà đồng chí Tôn Chất, gồm 3 đồng chí: Nguyễn Trân, Tôn Chất và Huỳnh Triếp, đồng chí Nguyễn Trân làm Bí thư.
Tháng 3.1930, đồng chí Phan Thái Ất (cán bộ Xứ ủy đặc trách phong trào Quy Nhơn) chọn một số đảng viên Quy Nhơn (tiểu tổ Tân Việt tại Nhà máy đèn Quy Nhơn), Phù Mỹ... lập Chi bộ Cộng sản tại Nhà máy đèn Quy Nhơn, gồm 5 đồng chí, đồng chí Lê Xuân Trữ làm Bí thư.
Đến tháng 8.1930, Chi bộ Cộng sản đầu tiên của huyện Hoài Nhơn (nay là thị xã Hoài Nhơn) được thành lập tại nhà đồng chí Tôn Chất, thôn Cửu Lợi (Tam Quan Nam), gồm 5 đồng chí: Nguyễn Trân, Tôn Chất, Cao Thành, Đoàn Tính, Huỳnh Triếp, do đồng chí Nguyễn Trân làm Bí thư.
Vài tháng sau, tổ chức Đảng từ Cửu Lợi lan nhanh ra Đại Hóa, An Thái, Trường Xuân, Hảo Thiện, Dĩnh Thạnh, Châu Đê, Chương Hòa, Tài Lương, Cự Lễ, Tấn Thạnh... Tháng 10.1930, Đảng bộ huyện Hoài Nhơn, Đảng bộ cấp huyện đầu tiên được thành lập với số lượng đông nhất, đồng chí Nguyễn Trân làm Bí thư và chính thức bắt liên lạc với Đảng bộ thành phố Quy Nhơn, Đảng bộ tỉnh Quảng Ngãi tại cơ quan liên lạc ở Sa Huỳnh, Ban điều hành của Xứ ủy Trung kỳ tại Đà Nẵng. Tháng 11.1930, số đảng viên toàn huyện Hoài Nhơn gần 40 đồng chí. Trong những năm 1930 – 1931, Đảng bộ Hoài Nhơn góp phần quan trọng trong việc xây dựng các cơ sở Đảng đầu tiên của các huyện Hoài Ân, Phù Mỹ.
Trong công tác phát triển và củng cố lực lượng Đảng bộ, huyện Hoài Nhơn là nơi đạt nhiều kết quả. Nhiều địa phương thành lập cơ sở Đảng, như: Trường Xuân, Tăng Long, Tấn Thạnh, Hy Văn, Tường Sơn, Quy Thuận, Thanh Xuân... Đảng bộ Hoài Nhơn còn xây dựng một số cơ sở Đảng và quần chúng ở các huyện Hoài Ân, Phù Mỹ, Phù Cát. Đến đầu năm 1931, lập được 6 Chi bộ liên xã: Cửu Lợi, Dĩnh Thạnh, Chương Hòa, An Đỗ, Tấn Thạnh, Tài Lương. Huyện ủy phân công các đồng chí Huyện ủy viên phụ trách phong trào các tổng: Lại Khánh, Trung Yên, An Sơn, Tài Lương và Vân Sơn. Hoài Nhơn là huyện đầu tiên trong tỉnh Bình Định hình thành cấp ủy huyện.
Từ tháng 5.1931, Sở mật thám và an ninh Trung kỳ phái về Bình Định một đội cảnh sát lưu động, do Miribel, nguyên là giám binh lính khố xanh chỉ huy, mở các đợt khủng bố, đàn áp. Trong đợt khủng bố ác liệt này, gần 30 đảng viên và quần chúng cách mạng của Bình Định bị bắt. Các đồng chí Nguyễn Hoàng - Bí thư thị ủy Quy Nhơn, đồng chí Nguyễn Trân - Bí thư Huyện ủy Hoài Nhơn, đồng chí Trần Văn Tỷ - cán bộ của Xứ ủy đứng chân ở Hoài Nhơn bị bắt. Đồng chí Nguyễn Trân bị kết án khổ sai chung thân, đày lên nhà tù Buôn Mê Thuộc. Ngày 26.7.1933, đồng chí Nguyễn Trân, người con ưu tú của nhân dân và Đảng bộ Bình Định từ trần...
Năm 1996, nơi thành lập Chi bộ Cửu Lợi được UBND tỉnh Bình Định xếp hạng di tích cấp tỉnh. Để tỏ lòng tri ân và tôn vinh công lao những chiến sĩ cách mạng tiền bối, Huyện ủy, UBND huyện Hoài Nhơn đã đầu tư xây dựng Nhà lưu niệm Chi bộ Cửu Lợi tại địa điểm di tích. Công trình di tích Nhà lưu niệm Chi bộ Cửu Lợi khánh thành và đưa vào hoạt động năm 1991. Năm 2004, Nhà lưu niệm Chi bộ Cửu Lợi được xây dựng tôn tạo lần thứ nhất và khánh thành đưa vào hoạt động nhân kỷ niệm 75 năm ngày thành lập Đảng (3.2.2005).
Năm 2023, UBND tỉnh ra Quyết định số 681/QĐ-UBND về việc phê duyệt, điều chỉnh nhiệm vụ quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích lịch sử Nơi thành lập Chi bộ Cửu Lợi. Quy mô đầu tư xây dựng trong khu vực di tích: 9.227m2, gồm: Xây dựng nâng cấp nhà Lưu niệm, diện tích khoảng 330m2, mái cổ lầu. Xây mới nhà đón tiếp và nhà trưng bày, với diện tích khoảng 232m2. Thời gian thực hiện từ năm 2023 đến 2025. Công trình sẽ khánh thành và mở cửa phục vụ khách tham quan nhân kỷ niệm 95 năm ngày thành lập Đảng (3.2.2025).
Sự ra đời của Chi bộ Cửu Lợi ảnh hưởng rất lớn đến phong trào cách mạng Hoài Nhơn nói riêng và phong trào cách mạng ở Bình Định nói chung. Nơi đây còn là linh hồn của phong trào đấu tranh của nhân dân Bình Định trong những ngày đầu có Đảng. Việc quy hoạch, tu bổ, mở rộng Nhà Lưu niệm Chi bộ Cửu Lợi xứng tầm với giá trị lịch sử là cần thiết, nhằm bảo tồn, tôn vinh và phát huy giá trị di tích, đảm bảo quy mô tổ chức các hoạt động vào các ngày lễ kỷ niệm. Đây cũng là “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống cách mạng cho cán bộ và nhân dân địa phương, nhất là thế hệ trẻ.
Từ năm 1925 -1927, phong trào nông dân đứng lên chống cường hào xâm chiếm ruộng đất công, chống sưu cao thuế nặng... xảy ra ở Hoài Nhơn, Phù Mỹ, Bình Khê, An Nhơn, Phù Cát... Đó là bước chuẩn bị cần thiết cho chủ nghĩa Mác – Lênin thâm nhập vào các tầng lớp nhân dân yêu nước địa phương một cách thuận lợi.
Sau một thời gian (1926-1927), tích cực đi tìm các tổ chức cách mạng ở nhiều nơi (Quy Nhơn, Huế, Vinh, Nam Định, Sài Gòn), đồng chí Nguyễn Trân đã bắt được liên lạc với Kỳ bộ Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội Nam kỳ, tại Sài Gòn. Tháng 2.1928, Kỳ bộ Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội Nam kỳ phái đồng chí Phan Trọng Quảng đến Cửu Lợi (Tam Quan Nam, Hoài Nhơn), giúp địa phương tổ chức thành lập Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội, tại nhà đồng chí Tôn Chất, gồm 3 đồng chí: Nguyễn Trân, Tôn Chất và Huỳnh Triếp, đồng chí Nguyễn Trân làm Bí thư.
Tháng 3.1930, đồng chí Phan Thái Ất (cán bộ Xứ ủy đặc trách phong trào Quy Nhơn) chọn một số đảng viên Quy Nhơn (tiểu tổ Tân Việt tại Nhà máy đèn Quy Nhơn), Phù Mỹ... lập Chi bộ Cộng sản tại Nhà máy đèn Quy Nhơn, gồm 5 đồng chí, đồng chí Lê Xuân Trữ làm Bí thư.
Đến tháng 8.1930, Chi bộ Cộng sản đầu tiên của huyện Hoài Nhơn (nay là thị xã Hoài Nhơn) được thành lập tại nhà đồng chí Tôn Chất, thôn Cửu Lợi (Tam Quan Nam), gồm 5 đồng chí: Nguyễn Trân, Tôn Chất, Cao Thành, Đoàn Tính, Huỳnh Triếp, do đồng chí Nguyễn Trân làm Bí thư.
Vài tháng sau, tổ chức Đảng từ Cửu Lợi lan nhanh ra Đại Hóa, An Thái, Trường Xuân, Hảo Thiện, Dĩnh Thạnh, Châu Đê, Chương Hòa, Tài Lương, Cự Lễ, Tấn Thạnh... Tháng 10.1930, Đảng bộ huyện Hoài Nhơn, Đảng bộ cấp huyện đầu tiên được thành lập với số lượng đông nhất, đồng chí Nguyễn Trân làm Bí thư và chính thức bắt liên lạc với Đảng bộ thành phố Quy Nhơn, Đảng bộ tỉnh Quảng Ngãi tại cơ quan liên lạc ở Sa Huỳnh, Ban điều hành của Xứ ủy Trung kỳ tại Đà Nẵng. Tháng 11.1930, số đảng viên toàn huyện Hoài Nhơn gần 40 đồng chí. Trong những năm 1930 – 1931, Đảng bộ Hoài Nhơn góp phần quan trọng trong việc xây dựng các cơ sở Đảng đầu tiên của các huyện Hoài Ân, Phù Mỹ.
Trong công tác phát triển và củng cố lực lượng Đảng bộ, huyện Hoài Nhơn là nơi đạt nhiều kết quả. Nhiều địa phương thành lập cơ sở Đảng, như: Trường Xuân, Tăng Long, Tấn Thạnh, Hy Văn, Tường Sơn, Quy Thuận, Thanh Xuân... Đảng bộ Hoài Nhơn còn xây dựng một số cơ sở Đảng và quần chúng ở các huyện Hoài Ân, Phù Mỹ, Phù Cát. Đến đầu năm 1931, lập được 6 Chi bộ liên xã: Cửu Lợi, Dĩnh Thạnh, Chương Hòa, An Đỗ, Tấn Thạnh, Tài Lương. Huyện ủy phân công các đồng chí Huyện ủy viên phụ trách phong trào các tổng: Lại Khánh, Trung Yên, An Sơn, Tài Lương và Vân Sơn. Hoài Nhơn là huyện đầu tiên trong tỉnh Bình Định hình thành cấp ủy huyện.
Từ tháng 5.1931, Sở mật thám và an ninh Trung kỳ phái về Bình Định một đội cảnh sát lưu động, do Miribel, nguyên là giám binh lính khố xanh chỉ huy, mở các đợt khủng bố, đàn áp. Trong đợt khủng bố ác liệt này, gần 30 đảng viên và quần chúng cách mạng của Bình Định bị bắt. Các đồng chí Nguyễn Hoàng - Bí thư thị ủy Quy Nhơn, đồng chí Nguyễn Trân - Bí thư Huyện ủy Hoài Nhơn, đồng chí Trần Văn Tỷ - cán bộ của Xứ ủy đứng chân ở Hoài Nhơn bị bắt. Đồng chí Nguyễn Trân bị kết án khổ sai chung thân, đày lên nhà tù Buôn Mê Thuộc. Ngày 26.7.1933, đồng chí Nguyễn Trân, người con ưu tú của nhân dân và Đảng bộ Bình Định từ trần...
Năm 1996, nơi thành lập Chi bộ Cửu Lợi được UBND tỉnh Bình Định xếp hạng di tích cấp tỉnh. Để tỏ lòng tri ân và tôn vinh công lao những chiến sĩ cách mạng tiền bối, Huyện ủy, UBND huyện Hoài Nhơn đã đầu tư xây dựng Nhà lưu niệm Chi bộ Cửu Lợi tại địa điểm di tích. Công trình di tích Nhà lưu niệm Chi bộ Cửu Lợi khánh thành và đưa vào hoạt động năm 1991. Năm 2004, Nhà lưu niệm Chi bộ Cửu Lợi được xây dựng tôn tạo lần thứ nhất và khánh thành đưa vào hoạt động nhân kỷ niệm 75 năm ngày thành lập Đảng (3.2.2005).
Năm 2023, UBND tỉnh ra Quyết định số 681/QĐ-UBND về việc phê duyệt, điều chỉnh nhiệm vụ quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích lịch sử Nơi thành lập Chi bộ Cửu Lợi. Quy mô đầu tư xây dựng trong khu vực di tích: 9.227m2, gồm: Xây dựng nâng cấp nhà Lưu niệm, diện tích khoảng 330m2, mái cổ lầu. Xây mới nhà đón tiếp và nhà trưng bày, với diện tích khoảng 232m2. Thời gian thực hiện từ năm 2023 đến 2025. Công trình sẽ khánh thành và mở cửa phục vụ khách tham quan nhân kỷ niệm 95 năm ngày thành lập Đảng (3.2.2025).
Sự ra đời của Chi bộ Cửu Lợi ảnh hưởng rất lớn đến phong trào cách mạng Hoài Nhơn nói riêng và phong trào cách mạng ở Bình Định nói chung. Nơi đây còn là linh hồn của phong trào đấu tranh của nhân dân Bình Định trong những ngày đầu có Đảng. Việc quy hoạch, tu bổ, mở rộng Nhà Lưu niệm Chi bộ Cửu Lợi xứng tầm với giá trị lịch sử là cần thiết, nhằm bảo tồn, tôn vinh và phát huy giá trị di tích, đảm bảo quy mô tổ chức các hoạt động vào các ngày lễ kỷ niệm. Đây cũng là “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống cách mạng cho cán bộ và nhân dân địa phương, nhất là thế hệ trẻ.
Tác giả bài viết: Nguyễn Thanh Quang
Ý kiến bạn đọc
Bạn cần đăng nhập với tư cách là Thành viên chính thức để có thể bình luận
Những tin mới hơn
Những tin cũ hơn
